Covid 19 Pandemisi Sonrası Dünya Ekonomisinde Düşünce Boyutunda Meydana Gelebilecek Gelişmeler

Prof. Dr. Ahmet Faruk AYSAN

İGİAD Yüksek İstişare Kurulu Üyesi

Covid 19 ekonomik krizi ile büyük bir belirsizliğin içine girdik. Bu farklı bir belirsizlik dönemi. Siyah kuğu göründü. Siyah kuğu bir hastalık ile geldi ve sonrasında neler geleceğini tahmin etmekle meşgulüz.  Hepimiz birer falcı, gelecek tahmincisi, fütürolog oluverdik kendi çapımızda. İnsanın geleceği bilmeye dair dürtüsünü ve belir-sizliği azaltmaya, kesinliği artırtmaya dair kaygısını bundan daha güzel gösterebilen bir dönem dünya tarihinde çok az yaşanmıştır.

Siyah kuğuyu gören gözlerimiz hayret ve kaygı ile her geçen gün dünya ekonomisine dair gelen veriler ile tekrar tekrar dehşete duçar oluyor.  Avrupa ekonomisinin 2020’de yüzde 8 küçülmesi bekleniyor. Amerika ikinci çeyrekte yüzde 30’un üstünde daralıyor. İşsizlik rakamları ABD’de bir anda yüzde 15’lere dayandı bile. Tüm bu gündelik verilerin de ürettiği bir düşünme kırılması yaşıyoruz. Bu düşünme kırılması fikirleri dönüştürüyor ve ekonomiye dair yeni bir zihniyet geliştirmemize sebep oluyor.  İşte bu gündelik, anlık, yüksek frekanslı verilerin dışına çıkıp bu düşünce/zihniyet dönüşümündeki gidişatı görebildiğimizde geleceği daha iyi tahmin edeceğiz.

Her ne kadar zihniyet dönüşümüne dair anlık veriler elimizde olmasa da Covid 19 krizinin neticesinde güçlenecek fikirler hakkında tefekkür etmek elimizde. Tabi geleceğe dair fikirler beyan ederek, tıpkı fütürologların yaptığı gibi bizde geleceğe müdahale ediyoruz. Anlamaya çalıştığımız geleceği aynı zamanda şekilleniyoruz. Yeni anlatılar (narratives) inşa ediyoruz geleceği tasvir ve inşa ederken.

Şimdi geleceği inşa edecek iktisadi anlatılar, fikirler üzerinde durmak istiyorum. Bu anlatıların bir kısmı bize hiç yabancı değiller. Kadim fikirler bunlar. Fakat teknoloji ve dünya ekonomisindeki dönüşüm ile farklı şekillerde önümüze geliyorlar. Öncelikle Covid 19 krizinden sonra tamamen yeni bir dünyaya uyanacağımızı düşünmüyorum. Sosyologların hep vurguladıkları ‘süreklilik’ ve ‘değişim’ bu süreci çok da güzel anla-tıyor. Kriz sonrasında bir değişim olduğu/olacağı muhakkak. Fakat bu değişimi var olan ‘süreklilik’ kalıplarını anlayarak daha iyi kavrayabiliyoruz. Bu sebeple Covid 19 pandemisi yeryüzünde zamanı kırmadı, zamanı hızlandırdı diyebiliriz. Biliyorum bu kısım çok teorik oldu. Biliyorum bu kısım çok teorik oldu. Şimdi örneklere geçiyorum.