19. yüzyılın vahşi kapitalizmi, bir yandan şirketlerin büyüyerek devasa boyutlara ulaşmasına yol açarken diğer yandan bu şirketlerin kendi çalışanlarına ve müşterilerine karşı sadece kâr hırsıyla, sorumsuzca hareket etmesine imkân tanıdı.

Öyle ki köleliğin kullanımı, çocuk yaşta işçi çalıştırılması, çok uzun çalışma saatleri, aynı işi yapan kadınlara erkeklere göre daha düşük ücret verilmesi gibi pek çok uygulama, o dönemde yaşanan sömürünün ilk akla gelen örnekleridir. Yine bu şirketlerin kâr hırsı dolayısıyladır ki dünyanın pek çok bölgesi, Batılılar tarafından sömürgeleştirildi, işgal edildi, zenginlikleri yağmalandı.

Bugün gerek küresel gerekse yerel düzeyde zaman zaman karşılaşılan ekonomik krizlerde şirketlerin ahlaki bir tutumdan uzaklaşmaları, kurumsal sosyal sorumluluğa sahip olmamalarının da payı bulunmaktadır. İhale almak için ödenen rüşvetler, halk sağlığını tehdit eden ürünlerin satışına devam edilmesi, şirket hesaplarının kamuoyuna yanlış aktarılması, sigortasız işçi çalıştırma gibi pek çok sorun bugün de devam etmektedir.

İnsanlığın yaşadığı bu acı tecrübeler, kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) kavramını gündeme getirdi. Şirketlerin sadece kâr hırsıyla hareket edemeyeceği, sadece hissedarlarının çıkarını gözetemeyeceği; başta çalışanlarına ve müşterilerine olmak üzere tüm üçüncü taraflara karşı sorumlu olduğu, bugün artık daha geniş çevrelerce kabul edilen bir durumdur.

Bireylerin toplumsal ilişkilerinde sorumlu davranmaları, sosyal barış ve istikrar için nasıl gerekli ise, aynı zorunluluk, hatta daha da önemli olarak şirketler için de geçerlidir. Çünkü şirketlerin gücü, kapsamı ve etkisi, bireylere göre çok daha büyüktür.

Elbette sosyal sorumluluğun merkezinde ahlak vardır. Sosyal sorumluluk, ahlakın bizzat kendisidir. İş ahlakının kendini ifade ettiği kavramlardan biridir sosyal sorumluluk.

İşte bu çerçevede İGİAD ile Durham Üniversitesi, konunun akademik düzeyde irdelenmesi için hayırlı bir girişimde bulundular. “İdealler ve Gerçekler” başlığını taşıyan Uluslararası İş Ahlakı ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk Sempozyumu, İstanbul Üniversitesi Beyazıt Kampüsü’nde yapıldı. Böylece ülkemizde ilk defa iş ahlakı ve kurumsal sosyal sorumluluk ile ilgili uluslararası düzeyde bir çalışma yapılmış oldu.

İki gün süren sempozyum için çok ayrıntılı ve titiz bir hazırlık sürecinden geçildi. Sempozyum için 180 bildiri özeti geldi, seçilen bildiri özetleri sonrasında 60 tane tam metin gönderildi, ardından da bunların 30 tanesi akademik kurul tarafından sempozyumda değerlendirildi.

İş ahlakı, kurumsal sosyal sorumluluk, İslami finans, finans ahlakı gibi konular tartışıldı. 11 farklı ülkeden katılım oldu: Kanada, İngiltere, İspanya, Fransa, Almanya, Dubai, Bangladeş, Güney Kore, Endonezya, Malezya, Avustralya.

Sempozyum bildirilerinin daha geniş kitlelere ulaştırılması ve daha kalıcı kılınması amacıyla kitaplaştırılmasını gerekli gördük. Bu sayede bildirilerde sunulan değerli bilgi ve görüşler, bir konferans salonunda kalmamış olacaktır.

Bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen başta Prof. Dr. Mehmet Asutay’a, Şükrü Alkan’a, Mehmet Bulayır’a, gerek sempozyumun hazırlanmasında gerekse ilgili makalelerin derlenmesinde emeği geçen Mehmet Erdem Temür’e, Yafes Şeker’e, Muhammed Akaydın’a teşekkür ediyorum. Yine aradan geçen zamanda kitabın yayım sürecini takip eden Sinan Polat’a ve hâlihazırdaki Eğitim ve Araştırma Komisyonu Üyelerinin her birine ayrı ayrı teşekkür ederim.

Ahlak temelli bir ekonomiye ulaşmak ve sosyal sorumluluğunun bilincinde şirketlere sahip olmak için düşünen, araştıran ve bu çalışmaya katkı sunan akademisyenlerimize teşekkür ediyor, sundukları değerli araştırmaların, iş ahlakı alanında çalışan kişilerin ve kurumların istifadesine mazhar olmasını diliyorum.

Ayhan Karahan

İGİAD Yönetim Kurulu Başkanı